USLOVI ZA SOCIJALDEMOKRATIJU 20.03.2008.

USLOVI ZA SOCIJALDEMOKRATIJU


Svaka ideološka, klasna ili interesna organizacija društva zahtijeva minimum imanentnih uslova za svoje ostvarenje.
Moguća je realizacija i bez potrebnog kvantuma uslova ali se onda radi o diktaturi – diktaturi proletarijata, diktaturi liberalnog tržišta, diktaturi militarnog sektora...
Socijaldemokratija, posmatrana kao društvena pojava druge polovine prošlog vijeka, što mi omogućuje da odbacim sve hronološke i istorijske karakteristike fenomena i time ne izgubim iz vida koncentrovani realitet koji i danas mora da bude uzet u obzir, svoju realizaciju kao vladajući društveni projekt mora praktikovati u uslovima:
· Postojanja kvantitativno nadmoćnog društvenog sloja kojeg vežu zajednički egzistencijalni spektar potcijenjenih ekonomskih ekvivalenata u odnosu na ulogu koju obavlja u konstantnoj regeneraciji društva. To je nekada bila radnička klasa.
· Dovoljnog ekonomskog segmenta koji može da preuzme ulogu kohezionog faktora i generatora društva i svih njegovih izvedenih interakcija a koji nije vještački osamostaljen ili otrgnut ustavnoj, ekonomskoj i kontroli pravne države. Taj segment bi mogli nazvati društveno-upravljivom ekonomijom.
· Kritičnog kvantuma političke i intelektualne elite opredijeljene za realizaciju socijaldemokratije kao stanja društva a ne kao vlastitog habitusa. To ćemo prepoznati kroz političku artikulaciju.

To su tri globalna i široka uslova. Svaki od njih sadrži lepezu poduslova bez kojih socijaldemokratija može da se generiše ali najčešće kao invalidan proces u kome autoritet pojedinca ili institucije mora da nadomjesti neki od nedostajućih uslova. Nepotrebno je ovdje navoditi sve poduslove ali iz prvog kontigenta moguće je pomenuti validno sindikalno organizovanje radništva, iz drugog ne treba zaobići proizvodni sektor malih i srednjih preduzeća (prema svjetskim ekonomskim mjerilima) i uopšte sektor kome je imanentna trajnost i težnja ka ekspanziji što znači da se ne mora isključivo raditi o proizvodnom kompleksu; a iz trećeg treba svakako izdvojiti političku artikulaciju koja ima jasnu etiketu, cilj i infrastrukturu.
Politička artikulacija kao poduslov sa važenjem uslova bez kojeg se ne može, zanimljiva je u ovdašnjim razmjerima i treba je barem ovlaš pogledati. Imena iz domaće nomenklature su dobri egzemplari: stranka demokratske akcije, hrvatska demokratska zajednica, srpska demokratska stranka, partija demokratskog progresa, demokratski narodni savez... Radi se o sintagmama koje ne određuju ideološku opredijeljenost a to sugeriše da iza te nomenklature ne stoji kritični kvantum političke i intelektualne elite. Doista, stranka demokratske akcije, kao naziv, više priliči udruženju građana nego političkoj organizaciji; hrvatska demokratska zajednica bi mogla sugerisati kulturološko okupljanje a srpska demokratska stranka može samo da znači da je sve srpsko dosad bilo nedemokratsko. Sintagma „partija demokratskog progresa“ takođe je opsjenarski konglomerat sličan „postupku transformacije agregatnih stanja“ – sa preciznim pojedinačnim riječima ali bez stvarnog značenja u opredjeljenju, težnji i zastupanju, političkoj artikulaciji, dakle. Socijaldemokratska partija bi bilo idealno ime da se ne radi o genetski modifikovanom centralnokomitetskom umu umnožavanom na geštetnerima partijskih „materijala“ i uvodnih izaganja; i da se ne radi o „partiji“. Savez nezavisnih socijaldemokrata skoro potpuno ispunjava mogućnost da se iz naziva razumije i ideološko opredjeljenje, i egzistencija političkog i intelektualnog jezgra, i infrastrukturni sistem. Odrednica „savez“ omogućava okupljanje širokog spektra individua kojima nije preostalo ništa drugo nego da budu socijaldemokrati – izgubili su sistem vrijednosti, radna mjesta, prebivalište, istrošili su agresivističke odrednice tipa Srbi, Hrvati, muslimani ili Muslimani, za odrednice Kriminalci, Zločinci, Ratni profiteri... nisu genetski predodređeni itd. Samo je još Srpski narodni savez Biljane Plavšić imao takav nomenklaturni potencijal, doduše, da okupi zdrav i širok narodnjački element. Odrednica „nezavisni“ dovoljno dobro naglašava odsustvo bilo kakve veze sa prijašnjim samoupravnim socijalizmom koja je pogubna po političko predstavljanje ako na tome crpi svoj perpetuum mobile – iz jednostavnog razloga: nove generacije nemaju detektor za pronalaženje svog mjesta u toj bulumenti ljubitelja bivšeg režima. Takve partije, i one su uvijek partije a ne stranke (ako hoćete politički nekoga da uvrijedite nazovite ga partijom), izumiru sa biološkim odlaskom članstva. Posljednja koja se dobro drži je SDP u Hrvatskoj ali nakon Račana taj, jedno vrijeme odlučujući politički faktor, lako se može preseliti u politički folklor.


*

Ovdašnji, egzistirajući, uslovi za socijaldemokratiju, ali i za svaku drugu ideologiju, mogu se podijeliti takođe u tri globalna:
· Vladajući ekonomsko-produkcioni odnos
· Ideološki lavirint
· Eksterni diktat

VLADAJUĆI EKONOMSKO-PRODUKCIONI ODNOS

Ne postoji kategorizacija za ovaj temeljni društveni odnos u Bosni i Hercegovini. Njega je moguće definisati isključivo kao ekonomsko stanje slabo kontrolisanih tokova i minimalne mogućnosti uticaja pravnih, ekonomskih ili prisilnih instrumenata. To, istovremeno, znači da i nema regulatora tog sektora, društvenog ili parcijalnog. Međunarodna zajednica, kao amrofni dnevnopolitički konglomerat sa dugorčnim posljedicama, a ponekad i namjerama, nema objektivne mogućnosti niti mandat da taj sektor preuzme u svoje ruke. Naprotiv, amorfnost ekonomsko-produkcionog odnosa koristi se i kao razlog prisustva amorfnog internacionalnog faktora. Jedino, u aktuelnom mandatu dolazi do profilisanja fenomena dodikonomike – ekonomske politike i društvenih odnosa koji treba da radikalnim udarom na pojedine segmente (revizija privatizacije, brza prodaja državnih kapitala...) ubrzano mijenja trendove i društvo usmjerava od ratno-profiterskog ka ekonomsko-proiozvodnom.
Stoga ću ekonomsko produkcioni odnos predstaviti kao skupinu pojava.
Homogenizacija niskog standarda onemogućava efekt bilo kojih ekonomskih instrumenata jer nemaju uticaj na poništavanje socijalne depresije. Socijalno uništeno i koheziono labilno društvo živi neprestano u opasnosti od implozije i stoga se kao jedina ekonomska mjera valorizuje budžetska potrošnja na plate što se može smatrati najširim socijalnim davanjima i masovnim skrbništvom pošto najmanje polovina tog prekapacitiranog i nekompetentnog aparata (policija, sudstvo, prosvjeta) ne zaradi ni tu minimalno nisku socijalnu pomoć. Ovdje ne znači da vlada ta davanja treba da usmjeri u privredu jer bi to bio beznačajno uticajan intervencionizam. Ali široka davanja sugerišu da ekonomsko-produkcioni sektor ne funkcioniše. Da funkcioniše, vladina davanja bi bila veća ali ne tako masovna.
Ostaci kriminalizovane odbrane nacije još uvijek određuju ekonomsku genetiku društva. Kriminalizovana Odbrana Nacije – Projekt KON – izvanredno je efikasna alatka koja je pomogla u projektovanju rata, njegovoj praktičnoj realizaciji i njegovim finim, završnim radovima. To, na žalost, nije bio kratkoročan projekt, niti je bio unikatan – sve ratove prati ekonomska storija po principu: bogati daju volove, država daje topove a sirotinja daje sinove, pri čemu bogataši višestruko valorizuju svoje volove.
Projekt Kriminalizovane odbrane nacije traje i danas i prožima privrede svih država koje su se izlegle ispod SFRJ. U Hrvatskoj je to očeigledno kroz fabrike oružja, naftni sektor, šofersku privatizaciju. U Srbiji se to očituje najšire i teško je izdvojiti pojedine primjere – od sistema nastali i uništeni bastion Karić, jedan je od dobrih. U BiH se može sa mikronskom greškom utvditi da je sve što je nastalo poslije početka rata u Hrvatskoj do danas nastalo na pljački države i naroda i daljoj oplodnji tog prljavog kapitala.
Stanje u kome se sada nalazi taj kapital ne omogućuje regularnoj ekonomskoj aparaturi efikasno djelovanje. Prije svega, prljav kapital reprodukuje i prljave odnose i ne može zatomiti svoju vječnu težnju ka korupciji i nelegalnim tokovima. Prljavi odnosi ne prihvataju regularne i transparentne procedure a masovno siromaštvo vladinih službenika ruši individualne morale.
Nemogućnost socijalno upravljive ekonomije očigledna je. A, pojednostavljeno: socijalno upravljiva ekonomija, društveni sloj radništva, kooperativni i dobro organizovani sindikati i socijaldemokratska stranka koja jednako vodi računa o srednjem i sitnom kapitalu kao i o najširem sloju društva – osnovni su dijelovi socijaldemokratije kao društvenog odnosa.
Konkretizovano: vlast je onemogućena da donosi ekonomske mjere koje bi poticale srednji i mali proizvodni sektor na dalje zapošljavanje i koje bi deponovale i akumulirale sredstva i instrumente za socijalnu sigurnost i korekcije. Nemoguće je voditi poticajnu ekonomsku politiku sa socijalnim obavezama, usmjerenu na 350 benzinskih stanica, samo u Republici Srpskoj, izgrađenih opljačkanim kapitalom, kao ni prema stranim bankama koje ovdje kamatare sirotinju a infrastrukturu i kapital su dobili za jedan euro, kao ni prema reketaški privatizovanim preduzećima koje su porethodno osakatili direktori iz Projekta KOS (Projekta Kriminalizovane Odbrane Srpstva). Jer, ne postoji proiozvodni sektor koji jedini može da apsorbuje te mjere i odlije socijalne isntrumente u ruke vladi. Ovdje je vlada u situaciji da krene od prvobitnog razvoja proizvođačkog sektora a to znači da se nalazimo u predsocijaldemokratskom dobu.
Visoke stope rasta nekih industrija ili BDP, znak su da je prethodna anatomija ispravna. Čak ni inflacija ovdje ne može da bude motor razvoja jer se ne može dati u ruke onima koji su odgojeni u Projektu KON a internacionalni faktor se zadovoljava međunacionalnom i vojnom stabilnošću kao njemu nabitnijim stubovima mira.

IDEOLOŠKI LAVIRINT

Bosanskohercegovačko društvo je u predratni vihor i navodne prve višestranačke izbore (višenacionalističke izbore) ušlo potpuno nespremno ali i do kraja nezavršeno. „Bosna“, prije građanskog rata simpatičan pojam iz dosjetke Moše Pijade i iz dosjetki o Husi i Hasi, nije bila dovršena ni kao socijalistička republika (rafinerija, cementara, koksara, aluminijski kombinat, željezara... tek su prvobitni ali nedovoljni elementi socrealističke državnosti sovjetskog tipa) ni kao geografski pojam (ogromna geografska i karakterna razdvojenost između poljoprivredne posavine, azijatiziranog istoka, kamenite hercegovine i partizanske krajine). Takvo društvo se suočilo sa ideološkom stradijom pred koju ga je doveo raspad SFRJ. Ponuda se ubrzo svela na agresivisitički ultranacionalizam pošto reformske, liberalne i druge opcije nisu dobile politički ausvajs. Građanstvo, stanovništvo, bivši članovi partije, živalj i masovno politizirani kolektiviteti, ušli su direktno iz jednopartijskog jednoumlja u naciofobični „demokratski“ areal (stranka demokratske akcije, srpska demokratska stranka, hrvatska demokratska zajednica). Prisutnošću prethodno navedene nomenklature političke artiklulacije, sa izuzetkom nezavisnih socijaldemokrata, takva ponuda je ostala do danas, dvadeset godine prije formalnog kraha socijalističkog samoupravljanja i početka ratova. Kolektivitet je cijelo to vrijeme ostao bez ideoloških senzora i sposobnosti reagovanja na novu ponudu. Naciofobičnost agresivističkog ultranacionalizma i fundamentalizma i Projekt Kriminalizovane Odbrane Nacije, napali su sva politička individualna i kolektivna čula. Kao jedino masovno i pojedinačno ideološko nasljeđe i dalje je ostala relativno humanizovana varijanta diktiranog samoupravnog socijalizma i skoro beznacionalna svijest indukovane ljevice. Nove generacije pogotovo nemaju osjetila za to nasljeđe a nova iskustva im nisu na vidiku. Realna socijaldemokratija Saveza nezavisnih socijaldemokrata jedina je legitimirana ponuda kojoj je plasman otežan upravo zbog te sužene lepeze – realna socijaldemokratija nalazi se u situaciji da pobjeđuje bez protivnika jer joj protivnik ne mogu biti raznorodni agresivistički ultranacionalizmi ili, pak, kriminalaizovani ratni i poratni gangovi, već, logično, neka druga ideološka opcija.
Realna socijaldemokratija djeluje, dakle, u amorfnom kolektivitetu bez diferenciranih društvenih klasa i slojeva. Dok je u zapadnoj Evropi modernoj socijaldemokratiji problem poroznost sve tanjih opni između društvenih slojeva i činjenica da se društvo prepliće po vertikali a ne po horizontali, pa se gubi ciljna grupa u toj političkoj ponudi, ovdje je socijaldemokratiji problem homogenizovano, pasterizovano i trajno sterilizovano društvo koje tek treba horizontalno diferencirati po svim osnovama.
Postratna kolektivna svijest, nemogućnost dogovora o izgledu zajedničke države ili o njenom opstanku uopšte, neriješeno jedno nacionalno pitanje, političke i državne ambicije jedne vjere, sukob civilizacija na malom prostoru, nemogućnost takozvane bosanskohercegovačke socijaldemokratije ili njene jedinstvene organizacije, dodatne su otežavajuće okolnosti za realnu socijaldemokratiju. Uz to, stvorena je politička klima da nezavisni socijaldemokrati ne mogu zastupati nacionalne interese, učestvovati u rješavanju nacionalnog pitanja ili pak doticati nacionalne teme. Tu klimu generišu centralnokomitetski mutanti nastojeći za sebe priskrbiti ekskluzivitet socijaldemokratskog imena i prezimena, kao kratkoročni politički cilj. Dugoročno, pak, problem je mnogo složeniji. Radi se o demonstraciji klasične teorije i prakse komunističke internacionale po kojoj su komunisti samo komunisti ali nisu i pripadnici svoje nacije. Ta postavka sa praksom napuštena je u prošlom vijeku ali još uvijek živi u ideološkoj nedonoščadi sarajevskog SDP-a.
I zbog toga moramo govoriti o realnoj socijaldemokratiji. Pored svih uslova u kojima se razvija socijaldemokratski koncept tu je još i zahtjev da se ona stavi pod stakleno zvono anacionalne artikulacije. Realna socijaldemokratija na ovim prostorima mora odgovoriti na sva otvorena pitanja a ne samo na izazove široke socijalne sigurnosti i ravnopravnosti i nesmetanog a socijalno upravljivog napretka ekonomije. Ne samo da mora odgovoriti socijaldemokratija, to mora učiniti svaka politička artikulacija osim ako se ne radi o narcisoidnom političkom voajerstvu pupčanom vrpcom povezanim sa izbornim pragom od tri ili pet procenata.
Dakle, sav teret gradnje realne socijaldemokratije u BiH i socijaldemokratskog poretka leži na Savezu nezavisnih socijaldemokrata koji moraju nadomjestiti sve ono što posjeduju razvijena zapadna društva a ovdašnje ga nema.

EKSTERNI DIKTAT

Internacionalna zajednica u BiH, otkako je ušla na njenu teritoriju, nastoji ostvariti potpuni protekorat, forsirati samo jednu političku, nacionalnu i vjersku opciju, slomiti Dejtonski sporazum i uređenje BiH... Radi se, u stvari, o replici Kalajevog režima i poretka koji je ovdje stolovao od 1882. do 1903. godine. To, istovremeno, onemogućuje izgradnju demokratskog društva, pa i izgradnju realne socijaldemokratije, a forsira radikalni nacionalizam i ultranacionalizam.
Kako će internacionalna zajednica ostati u BiH i dalje, u nekom od oblika, treba na duži rok računati sa tim otežavajućim faktorima.
Realna socijaldemokratija iz svega toga mora izvući jasne odrednice:
· u BiH se ne može promovisati socijaldemokratija bez većinskog kontigenta glasova
· potrebno je odustati od koncepta socijaldemokratije za cijelu BiH kao i od njene organizacione šeme
· rašireno siromaštvo i sve bljeđe nasljeđe socijalističkog samoupravljanja jedini su katalizatori realne socijaldemokratije
· najpreči zadatak realne socijaldemokratije jeste poticaj malog i srednjeg proizvodnog sektora kako bi se istovremeno gradila socijalno upravljiva ekonomija i stvaralo radništvo i kako bi ta dva segmenta dostigla organizacioni i politički valorizovan nivo Saveza nezavisnih socijaldemokrata. Istovremeno, nezavisni socijaldemokrati moraju u svakom takvom preduzeću imati svoju ćeliju ili povjerenika.
· Realna socijaldemokratija mora odgovoriti izazovima opstanka nacionalnog kolektiviteta kao i ponuditi rješenja za formulu BiH znajući pri tome da je to posao od najmanje jednog vijeka.
· Realna socijaldemokratija, odnosno Savez nezavisnih socijaldemokrata, u dugoročnoj je poziciji uporedne izgradnje i socijaldemokratije i uslova za njeno ostvarenje.